რუსული ნადირობა კავკასიაში
როდესაც მეფის რუსეთში დამზადებულ თუ გამოშვებულ, ანდა დაბეჭდილ თუ აწყობილ და პირვანდელი სახით ჩვენამდე მოღწეულ ნებისმიერ საგანს, ნაკეთობას, არტეფაქტს ვხედავ (იქნება ეს ბანალური საყოფაცხოვრებო ნივთი თუ იმდროინდელი ცხოვრების ამსახველი ჟურნალი, ანდა რაიმე მექანიზმი, ან სხვა რამ, სულერთია), ერთობ კომპლექსური, რთული (პოლივალენტური?) განცდა მიპყრობს – თან მომწონს, თან მაღიზიანებს, თან მაოცებს, თან მინდა დავცინო, თან პატივისცემის გრძნობას იწვევს, თან მებრალება, თან აღმაშფოთებს და თან სევდას მგვრის.
მკითხველმა ეს ნათქვამი ერთგვარ მხატვრულ გადაჭარბებად ანუ გაზვიადებად შეიძლება ჩამითვალოს და იფიქროს – ამგვარი ურთიერთგამომრიცხავი, ურთიერთსაწინააღმდეგო გრძნობების გამოსაწვევად განსაკუთრებული მიზეზია საჭირო, ბანალური ნივთი თუ საგანი ამისთვის საკმარისი არ იქნებაო...
არადა, სწორედ ეს (და არა მხოლოდ ეს) გრძნობები გამოიწვია ჩემში 1900 წელს სანქტ-პეტერბურგში დაბეჭდილმა ფოტოალბომმა, რომლის შემდგენელია შტაბს-კაპიტანი ა. კალინოვსკი (Штабс-капитан 16-го Гренадерского Мингрельского полка) და რომელსაც ეწოდება „კავკასიის ნადირობანი“ („Охоты Кавказа“).
ეს დიდი ზომის (30X42 სმ), სქელტანიანი, მძიმე (ავწონე და 5კგ გამოვიდა!), 192 ფოტოსურათის შემცველი ალბომი მოუმზადებიათ და გამოუციათ სპეციალურად პარიზის 1900 წლის საერთაშორისო გამოფენისთვის პარალელური ტექსტით (რუსულად და ფრანგულად), ალბათ, თავმოსაწონად, იმის სათქმელად და საჩვენებლად, თუ რა საგანძურს ფლობენ, რა მდიდარსა და მშვენიერ ქვეყანას, სადაც არაჩვეულებრივი ნადირობა იმართება, სადაც ნებისმიერ ტყეში, ყოველ ფეხის ნაბიჯზე ურიცხვი ნადირია: ტახი, დათვი, ირემი, შველი... და საერთოდ, რა მაგარი ბიჭები არიან!
ფოტოალბომში მოთავსებულია ნარკვევი კავკასიის ფაუნისა და კავკასიაში ნადირობის სხვადასხვა წესის შესახებ და, მართალი გითხრათ, რაც იქ ჩვენი ველური ბუნებისა თუ ცხოველთა სამყაროს შესახებ წერია, დღეს ჩემთვის, უბრალოდ, დაუჯერებელია, წარმოუდგენელია. აბა, განა შეიძლება დავიჯერო, რომ სულ რაღაც ასი წლის წინათ საქართველოში ნადირის ისეთი სიმრავლე იყო, რომ ავტორის
თქმით: „კავკასია შეიძლება განვიხილოთ, როგორც ბუნებრივი სამხეცე (естественный зверинец), სადაც ჯერ კიდევ თავისი პირვანდელი სახით შენარჩუნებულია ფაუნის თითქმის ყველა სახეობა, რაც კი დამახასიათებელია ზომიერი სარტყელისათვის... კავკასია გარეული ცხოველების სიჭარბისა და მრავალფეროვნების მხრივ პირველ ადგილზეა არათუ რუსეთში, არამედ მთელს ევროპაში... დათვი ფართოდ არის გავრცელებული ყველგან, სადაც არის ფოთლოვანი ტყე, თუმცა წიწვოვანშიც გვხვდება... ტახი გავრცელებულია საყოველთაოდ, სადაც კი არის ტყე და ხშირი ბუჩქნარი... კურდღლის განსაცვიფრებელ რაოდენობაზე ამიერკავკასიაში ძნელია შეიქმნა წარმოდგენა, თუ საკუთარი თვალით არ ნახავ. ხშირად მასზე ნადირობასაც არ კადრულობენ და მის მოსაკლავად საფანტი ენანებათ... გატყავებული კურდღელი 5 კაპიკად შეგიძლიათ იყიდოთ, გაუტყავებელი – 10-15-ად...“
მართლაც რომ საოცარია, მაგრამ ავტორი არაფერს აჭარბებს – ეს კარგად ჩანს იმ განსაცვიფრებელი ფოტოებიდან, რომლებიც ალბომშია მოთავსებული – განსაცვიფრებელი და შემზარავი ფოტოებიდან. გაწყვეტილი ნადირის რაოდენობა ყოველგვარ წარმოდგენას აღემატება – ფოტოების წარწერებიდან ვიგებთ ნადირობის ზუსტ შედეგებს. ასე მაგალითად, დიდ თავად მიხეილ ნიკოლოზის-ძეს ბორჯომში ორდღიანი ნადირობისას მოუკლავს 7 ირემი; დიდ თავადებს მიხეილ ნიკოლოზის-ძეს, ნიკოლოზ მიხეილის-ძეს, და სერგი მიხეილის-ძეს ორდღიანი ნადირობის შედეგად დაუხოცავთ 57 ტახი, 2 ირემი, 2 ტურა; სხვა ორდღიანი ნადირობისას
108 ტახი, 5 ირემი, 3 მგელი, 1 ტურა და ა. შ და ა. შ.
მაგრამ ყველაზე უფრო საზარელ შთაბეჭდილებას ახდენს ის კონტრასტი, რომელიც არსებობს გორებად დახვავებულ დახოცილ ნადირსა და არისტოკრატ მონადირეთა კეთილშობილ, ღირსებით აღსავსე, მშვიდ და კმაყოფილ სახეებს შორის. და ეს ხორცის მთები, რომლებიც თავშესაქცევად და გასართობად, სპორტული აზარტის გამო დააყენეს, თითქოს თავისთავადი გამოხატულებაა დამპყრობლის დამოკიდებულებისა დაპყრობილის მიმართ და მასზე ბატონობის სიმბოლოდაც აღიქმება (და მომხმარებლური ცივილიზაციის სიმბოლოდაც). სწორედ ეს გაუმაძღარი და თან რაფინირებული სისასტიკეა, ალბათ, ყველაზე შემზარავი და არა ნადირის ჰეკატომბები.
და გიკვირს, როგორ გაგვჟლიტეს, თითქოს შენ იყო ის, ვისი უსულო გვამიც ასე ურცხვად დაუფენიათ მიწაზე ობიექტივის წინ...
და შენდაუნებურად გეუფლება პროტესტის გრძნობა, მაგრამ ტრაგიკულია ეს პროტესტი, რადგან უძლური ხარ რაიმე შეცვალო შენი ქვეყნის წარსულში...
აწმყოში?
(გამოქვეყნდა ჟურნალში „ომეგა“, 2000 წ. #11)
ჩუქება
